Projekte > Chronik / Kroniek Sweder Schele > Achtergrond




Intobild Chronik Sweder Schele / Münster, Marcus WeidnerHet ProjectHet AchtergrondHet digitale handschriftDeutsche Version der WebsiteNiederländische Version der Website
 

Het Achtergrond


 
 
Inleiding
Door het huwelijk tussen de Westfaalse edelman Sweder Schele sr (ca.1490-1533) met de uit Twente afkomstige erfdochter Anna van Weleveld (ca.1500- ca.1548) kreeg de familie Schele in het eerste kwart van de 16e eeuw bezittingen in het oostelijk deel van Overijssel en Drenthe. Sweder sr. werd tevens erfgenaam van het familieslot Schelenburg in het Hoogstift Osnabrück. Anna van Weleveld schonk Sweder Schele sr. vijf kinderen. Het gezin woonde op de Schelenburg bij Schledehausen en liet de bezittingen in Twente beheren door een rentmeester. De twee zonen Caspar (1525-1578) en Christoffer (1529-1606) studeerden in Wittenberg en namen daar de Nieuwe Leer van Maarten Luther aan. Beide broers verdeelden in 1555 de bezittingen van hun overleden ouders. Caspar behield de Schelenburg. Zijn jongere broer Christoffer werd heer van het in de buurschap Zenderen gelegen Weleveld en ging in Twente wonen. Uit het in 1558 gesloten huwelijk tussen Christoffer Schele en Judith Ripperda werden tien kinderen geboren. De oudste zoon Sweder (1569-1639) schreef een huiskroniek die als bron centraal staat op deze website.
 
 
Achtergrond Kroniek
De motivatie van Sweder Schele om een kroniek te schrijven kwam voort uit het toenmalige adellijke dynastieke bewustzijn. Door de feiten van geboorte, huwelijk, leven en dood van zijn voorouders op te tekenen wilde de jonker deze behoeden voor vergetelheid en tegelijkertijd de levende en nog ongeboren leden van het geslacht ter lering een geschrift nalaten. De kroniek is dus geen legitimatie van de status van de familie. Het gaat om het geven van voorbeelden uit de levens van de Scheles en hun standgenoten om zo het belang van deugd, opvoeding, scholing en geloof te benadrukken. Uitspraken en daden worden ter verhoging van hun didactische waarde gebruikt om volgende generaties ertoe aan te zetten de eer van het huis met eigen roemvolle daden te vergroten en de deugden van de voorouders, waaraan zij tenslotte hun eigen status, ja zelfs hun gehele identiteit hebben te danken, na te volgen.

Over een periode van ruim veertig jaar werden door Sweder Schele aantekeningen gemaakt. Zo ontstond een eigentijdse en persoonlijke getuigenis van iemand die zowel toeschouwer als slachtoffer van zowel de Tachtigjarige Oorlog in de Nederlanden (1568-1648) als de in de Duitse landen uitgevochten Dertigjarige Oorlog (1618-1648) is geweest.
 
 
 

1569, 2 september

 
Sweder wordt geboren als achtste kind van de echtelieden Christoffer Sweder Schele en Judith Ripperda. 

1569-1580

 
Kindertijd en jeugdjaren op het Weleveld in Twente. 

1574-1584

 
Sweder krijgt onderwijs van de huisonderwijzers Johan van Hellendoorn en Herman van Metelen. Hij bezoekt de latijnse scholen te Minden en Osnabrúck. In 1584 volgt Sweder lessen van de filosoof en medicus Conrado Nellius in Osnabrück. 

1580-1596

 
JJaren van ballingschap van het gezin van Christoffer Schele en Judith Ripperda. Het gezin verbleef geregeld in Rheine en op de Schelenburg bij Osnabrück. 

1587-1591

 
Sweder vertrekt naar de lutherse universiteiten van Jena en Marburg om rechten, geschiedenis en theologie te gaan studeren. 

1589

 
Sweder begint in zijn studententijd met het schrijven van een kroniek, waarbij hij voor een deel gebruik maakt van de gegevens die zijn in 1578 overleden oom Caspar Schele reeds had verzameld. 

1593-1595

 
Sweder maakt een Europese rondreis. Samen met Everwijn Wirich graaf van Bentheim, Engelbert George van Westerholt en Jacobo Sceva bezoekt Sweder Franrijk en Italie om zich in de taal te bekwamen. Tevens trekt hij door Oostenrijk, Bohemen en Hongarije. In Wittenberg brengt hij een bezoek aan hij het graf van Maarten Luther. 

1596-1606

 
Jaren van terugkeer en vestiging op Weleveld. 

1597, mei

 
Terugkeer uit ballingschap en vestiging op het Huis Weleveld 

1598

 
Sweder wordt lid van de Ridderschap van Overijssel. Namens het adellijk kwartier Twente wordt Sweder - samen met ridder Gisbert op den Berg – afgevaardigd naar Den Haag om met de Staten-Generaal en prins Maurits te overleggen over een aan Twentse jonkers opgelegde belastingheffing. In augustus 1598 wordt Sweder benoemd tot lid van de Landdag van Overijssel. 

1601

 
Twee zusters van Sweder, Agnes en Wilhelmina, beiden wonende op het huis Weleveld, worden in het najaar van 1601 ziek, sterven en worden respectievelijk op 1 oktober en 7 november in de kerk van Borne op het koor naast elkaar begraven. 

1602, 27 oktober

 
Sweder trouwt in Den Ham met Reinera van Coevorden tot Rhaen. Uit dit huwelijk worden drie zoons en drie dochters geboren. 

1606, 20 mei

 
De vader van Sweder, Christoffer Schele, overlijdt op 77 jarige leeftijd en wordt op 8 juni in de kerk van Borne bijgezet. Sweder wordt in juli 1607 de nieuwe heer van Weleveld. 

1608, 14 april

 
De moeder van Sweder, Judith Ripperda, overlijdt op 74-jarige leeftijd in Osnabrück. Op 20 april 1608 wordt Judith in de kerk van Borne in de grafkelder van Christoffer Schele bijgezet. 

1612

 
Sweder wordt als gedeputeerde van Overijssel afgevaardigd naar Den Haag. In januari 1613 zit Sweder een belangrijke vergadering van de Staten-Generaal voor, waarin aan Prins Maurits door de Engelse ambassadeur Ralph Winwood de Orde van de Kousenband wordt uitgereikt. 

1613, 2 december

 
Reinera van Coevorden overlijdt en wordt in de kerk van Borne in de grafkelder van de Schele’s bijgezet. 

1615, 23 juni

 
Sweder hertrouwt met Anna Brawe tot Campe. Uit dit huwelijk worden een dochter en twee zoons geboren. 

1619, 22 maart

 
Tijdens een te Kampen gehouden landdag verzoekt Sweder om ontheffing van zijn deputaatschap naar de Staten-Generaal. Een functie die hij gedurende 7 jaar trouw heeft vervuld. 

1620, 8 januari

 
Rabo Herman Schele, jongste zoon van Sweder Schele en Anna Brawe, wordt geboren. Rabo Herman ontwikkelt zich als geleerde en politiek publicist. Na het overlijden van Sweder in 1639 wordt hij de nieuwe heer van Haus Welbergen. Hij woonde in 1648 de Vredesonderhandelingen in Münster bij. Hij stierf ongehuwd in 1662. 

1621

 
Sweder kan niet voldoen aan de aangescherpte criteria voor het lidmaatschap van de Ridderschap van Overijssel en woont sindsdien de vergaderingen niet meer bij. 

1624-1626

 
Anna Schele, weduwe van Ernst van Ittersum tot Nienhuisz, overlijdt in 1624 op het huis Welbergen bij Ochtrup. Sweder verwerft het Huis Welbergen en gaat er in 1626 met zijn gezin wonen. 

1631

 
Gosen Heidenrijk Schele, een zoon van Sweder, wordt na zijn huwelijk met Elisabeth Agnes Schade tot Ihorst de nieuwe bewoner van het Weleveld. 

1633

 
Vanwege de veldtochten rondom Haus Welbergen laat Sweder in 1633 de kroniek naar het Weleveld brengen. 

1639, 28 mei

 
Sweder overlijdt op Haus Welbergen en wordt 14 dagen later in de kerk te Borne begraven. Zijn tweede vrouw Anna Brawe overlijdt op 9 mei 1644 en wordt eveneens in Borne begraven.